“Menafn”: Монгол Орос, Хятадаар гараа хүлүүлчихээд байна
Уг нийтлэлийг Бритиш Колумбийн их сургуулийн Төрийн бодлого, олон улсын харилцааны сургуулийн дэд профессор Жулиан Диеркес бичжээ. Тэрбээр “mongolia focus” блогын гол зохиогчдын нэг юм.
2022 онд Монгол Улсын улс төр, олон улсын харилцаа, эдийн засагт олон сорилт тулгарлаа. УИХ-д олонх болсон ч МАН хэрхэн засаглах, хэрхэн яаж байр сууриа тогтвортой болгох вэ гэдэгтээ тэмцэлдсэн жил байв. Оросууд Украин руу довтолсны дараа Монголын Засгийн газар Хятад руу нүүрсний экспортоо сэргээхэд төсвийн хөрөнгө оруулалт хийсэн ч төрийн өмчит нүүрс олборлогч компанитай холбоотой авлигын хэргийн улмаас эсэргүүцэлтэй тулгарсан.
Монгол Улсын 2020, 2021 оны УИХ-ын сонгуульд МАН ялалт байгуулсан нь ардчиллаас ухрах вий гэсэн болгоомжлолыг олон хүнд төрүүлж байсан. Гэсэн хэдий ч 2022 онд өрнөж буй үйл явдлуудаас харахад нэгэн цагт МАН-ыг хүчирхэг хүчин болгож байсан намын сахилга бат нь замхарч, УИХ-ын гишүүд өөрийн төслүүдээ УИХ-аар батлуулахын тулд түр эвслийн хэлбэрт шилжсэн бололтой.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ 2019 онд өргөн мэдүүлсэн Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлтэй тэмцэж, Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд багтах УИХ-ын гишүүдийн тоог хязгаарласан. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэц 2022 оны наймдугаар сард нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаас татгалзаж, Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулсан. Ингэснээр Оюун-Эрдэнийн эрх мэдлийг бататгах магадлалтай олон улстөрч танхимд орж ирсэн. 2023 оны нэгдүгээр сард хийсэн өөр нэг бүтцийн өөрчлөлт нь Засгийн газрын танхим дахь улстөрчдийн тоог улам нэмэгдүүлсэн. Мөн 2022 онд Монголын гадаад бодлого өөрчлөгдөж буй геополитикийн нөхцөл байдалд дасан зохицож чадах уу гэсэн асуулт гарч ирээд байв. Оросын Украины эсрэг түрэмгийлсэн дайны хариуд Монголын нийгэм Украинтай эв санааны нэгдлээ илэрхийлдэг хөгшин оросфилууд болон залуу интернационалистуудын хооронд хуваагдсан. Монголын Засгийн газар дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст өрнөж буй дайны талаар чимээгүй байж, НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулган дээр Оросыг шүүмжилсэн санал өгөхөөс түдгэлзсэн.
Москва Бээжинд дөхөж очсоноор Монголын гадаад бодлого боловсруулах эрх чөлөөг улам хумиж, Сибирээс Хятад руу Монголыг дамнасан байгалийн хийн хоолой барих төлөвлөгөө, Хятадын санхүүжилт шаардлагатай байж болзошгүй усан цахилгаан станцын төслүүд Монголын Орос, Хятадтай харилцах харилцаанд ч нөлөөлсөн бололтой. Гэсэн хэдий ч Монгол Улсын Засгийн газар 2022 онд гурван интернационалист үйл ажиллагаа зохион байгуулсан. Эдгээр нь Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ (бүс нутгийн аюулгүй байдлын бага хурал), “Энхийг сахиулах үйлсэд эмэгтэйчүүдийн үүрэг оролцоог бэхжүүлэх нь” сэдэвт бага хурал, НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерришийн наймдугаар сард Улаанбаатарт хийсэн айлчлал юм.
Гэвч 2022 оны арванхоёрдугаар сарын 5-нд “Эрдэнэс-Тавантолгой” төрийн өмчит нүүрс олборлогч ХК-ийг авлигын хэрэгт сэжиглэгдэж буйг Монголын Засгийн газар зарласны дараа Улаанбаатар хотод эсэргүүцлийн жагсаал өрнөв. 2021 оны дөрөвдүгээр сард болж байсан жагсаал шиг залуучууд эсэргүүцлийн жагсаалд давамгайлж байлаа. Арванхоёрдугаар сарын хоёр дахь долоо хоногт болсон эсэргүүцлийн жагсаалын үеэр зарим жагсагч Сүхбаатарын талбайд суулт хийж эхлэв. Үүний хариуд Монгол Улсын Засгийн газар авлигын хэргийг шалгахаа амласан. Энэ нь Орос, Хятадын авторитар дэглэмийн үед Монгол “гуравдагч хөршийн бодлого” буюу Орос, Хятадаас гадна улс орнуудтай харилцаагаа бэхжүүлэх сонирхол сэргэж буй энэ үед тохиож байна. Энэхүү жагсаал нь Монголын нийгэмд эрчим хүчний хангамжийн хувьд нүүрснээс хараат байдлаа бууруулах хүсэл эрмэлзэл байгааг мөн харуулж байна. Засгийн газрын санхүүгийн байдал тогтворгүй, иргэд эрх баригчдадаа сэтгэл дундуур байгаа нь 2024 оны зургаадугаар сард болох УИХ-ын ээлжит сонгууль хүртэл Оюун-Эрдэнийн засаг захиргаа оршин тогтнох эсэхэд эргэлзээ төрүүлж байна.
